Алтруистичко
однесување
ВОВЕД
Алтруистичко
однесување
означува
несебично
однесување
и помагање
на другите.
Еден од
втемелувачите
на
социологијата
како наука
Емил
Деркенм
зборува за
општественото
обележје “интерграција”
(степен на
општествена
кохезија) и “општествена
регулација”
(дел кој кој е
поделен на
нормирање)
дефинирајќи
дека
алтруизмот
е облик на
општествена
состојба
која
поединецот
го поврзува
со
општествено
признати
вредности и
цели. Друга
дефиниција
која се
сретнува е
дека
алтруизмот
е наклоност
и
тенденција
спрема
доброто за
грижа на
другите чии
интереси се
ставени над
сопствените
интереси и
корист.
Таквото
однесување
не е
поттикнато
од
очекувања
на награди ,
тоа е свесно
и содржи
намера
некому да се
помогне ,
а бара
одрекување.
Постојат
дефинирања
кои велат “ Помагаме
на другите
поради
сликата за
себе.”
ФАКТОРИ
КОИ ШТО ГО
ОПРЕДЕЛУВААТ
АЛТРУИСТИЧКОТО
ОДНЕСУВАЊЕ Во
теоретските
приоди во
проочувањето
на
помагањето
на другите
со векови
мислителите
особено
филозофите
се
интересирале
и
дебатирале
дали
алтруистичкото
однесување
се учи или е
резултат на
биолошки
предиспозиции.
И денес
околу тоа
сеуште се
дебитира.
Повеќе
биолошки
ориентирани
научници ги
нагасуваат
гентската
основа на
помагањето,
а повеќе
социјално
ориентирани
научници ги
нагласуваат
социјалните
детерминати.
Но речиси
постои
согласност
дека секој
од овие
приоди
придонесува
за
разбирање
зошто едни
помагаат на
други.
Иако
социјално
психолошките
истражувања
за
алтруизмот
почесто
биле
фокусиани
на
влијанието
на
ситуационите
варијабли,
последните
истажувања
се
ориентирани
спрема
разгледувања
на
когнитивите
и
афективните
варијабли.
Ова пред се
заради
трендот на
полето на
социјалната
психологија
воопшто на
фокусирање
на
интеракција
меѓу
когнетивните
и
афективните
варијабли
како и
заради
растот на
интересот
на
истражувањата.
Емоционални
фактори во
помагањето
Луѓето во
добро
расположение
имаат
тенденција
да бидат
корисни (добротворни).
Може да се
дадат две
главни
објаснувања
за ефектот
на добро
расположение:
Алтруистичко
однесување
и особини на
личноста
Меѓу
мноштвото
детерминанти
на
помагањето
битни се и
карактеристиките
на оној што
помага. Сите
ние имаме
убедување
дека знаеме
некои луѓе
кои се
подготвени
за помагање
повеќе
одколку
други.
Истражувањата
покажале
дека
карактеристиките
на поединци
можат да
влијаат во
помагањето
во некои
ситуации, но
не мора
нужно тие
луѓе да
помгаат во
други
различни
околности. Нормите
и
помагањето
Социјалните
норми можат
да имаат
влијание за
тоа дали
луѓето ќе
помогнат.
Нормите на
социјална
одговорност
пропишуваат
дека луѓето
треба да
помагаат.
Нормите на
реципрочност
сугерираат
дека луѓето
треба да им
помогнат на
оние кои ним
претходно
им
помогнале.
Општо
заемно,
луѓето им
помагаат на
другите
бидејќи
имаат
очекување
базирано на
претходно
социјално
учење или од
однесувањето
на други
дека
помагањето
е социјално
пожелна
работа (L.
Berkowitz,
1927). Тоа е
норминативниот
период кој
ја
нагласува
важноста на
социјалните
норми или
правила и
интернализираните
стандарди
како водич.
На пример
луѓето учат
дека се тие
претпоставени
да помагаат
на оној кој
од нив е
зависен.
Кога му
помагаме на
својот
другар да ја
поправи
слабата
оценка ние
се
однесуваме
алтруистички.
Суштината
на
човековото
алтруистичко
однесување
лежи во
неговата
потреба за
соработка.
Дарвин во
своето дело
“ потекло на
водовите “
напишал:
заедно сме
посилни
оддеелно ќе
пропаднеме.
Тоа се норми
на
социјална
одговорност.
Луѓето исто
така учат
дека се тие
претпоставени
да им
помогнат на
оние кои
претходно
им
помогнале.
Тоа се
реципрочни
норми. Но
истражувањата
покажуваат
дека
постојат
некои
ограничувања
кои
овозможуват
социјалните
норми за
давање
помош да се
применат во
сите
ситуации.
Луѓето на
пример
поверојатно
ќе помогнат
на личност
чија
завосност е
предизвикана
од сили вон
контролата
на личноста (во
случај на
некои
недостатоци
или физичка
болест)
одколку
кога
зависноста
е последица
на некои
лични
слабости (неморалност,
дури и
ментално
болни). Но
сепак
нормативното
објаснивање
може да се
смета како
вродено и
релативно
за
алтруистчкото
оденсување.
Помагање
и ползата-штетата
Што се
добива, а што
се губи со
дадената
помош на
други!
Постојат
истражувања
кои се
обидуваат
да го
согледаат
влијанието
на
наградата
за помошта и
како тоа се
манифестира.
Според
анализата
на еден
модел кој го
претставува
економскиот
поглед на
химанистичкото
однесување -
луѓето се
мотивирани
и
настојуваат
да ја макси
мизираат
користа, а да
го намалат
губитникот,
односно за
помала цена
да се добие
поголема
полза. Значи
проценката
за тоа што се
добива, а што
се губи е
битен
момент за
одлуката за
давање
помош.
Наградата
за дадената
помош
содржи пари ,
слава ,
избегнување
вина , себе
истакнување,
благодарност
од страна на
жртвата и
задоволството
што некому
му е дадена
помош.
Некогаш
цена за
помошта е
губење
време,
вложување
напор,
опасност,
попречување(прекинување)
на
започнатата
активност.
Помагањето
веројатно
ќе се случи
кога
наградата
за помошта е
над цената
што треба да
се поднесе(кога
повеќе се
добива од
колку што се
губи). Се што
има ниска
цена(малку
чини) ја
зголемува
наградата
за помошта и
ја
зголемува
подготвеноста
на
поединецот
за помагање.
Цената за
директна
помош
содржи и
негативни
консеквенции
што
очевидецот
може да ги
има ако
интервенира.
Цената на
помагање
доведува до
непријатни
чувства и
социјално
недоразбиране
ако
очевидецот
не и пружи
помош на
жртвата.
Според
овој модел
ситуацијата
во која
цената на
помагањето
е висока, а и
цената за
непомагањето
е висока
присутниот
го става во
дилема. Во
такви
ситуации
луѓето
често ја
редефинираат
ситуацијата
така што
нивната
лична
инволвираност
не се бара.
Поделената
одговотност
е еден начин
да се
направи тоа.
Истражувањата
покажуваат
дека луѓето
најверојатно
ќе ја
поделат
одговорноста
кога цената
за помагање
е висока.
Биолошки
основи на
алтруистичкото
однесување Човекот
е она што е по
својата
природа, но и
она што
станува со
процесите
на
социјализацијата
(воспитувањето).
Според тоа и
биолошките
и
културните
фактори се
вклучени во
алтруистичкото
однесување.
Биолошкото
и културно
базираните
диспозиции
можат да
бидат или
спротивставени
или да се
компатабилни.
Застапниците
на
природното
добро кај
човекот
како и
застапниците
за
иманентноста
на злото на
човековата
природа го
нагласуваат
конфликтот
меѓу
природното
и
воспитаното.
Тоа е
вечното
прашање за
природата
на човекот.
Некои
истражувања
сугерираат
дека
индивидуалните
разлики во
помагањето
може да се
наследни и
со тоа
создаваат
генетски
основи на
алтруистичка
личност,
односно
дека
внатрешната
тенденција
за помагање
е посилна
кај некои
отколку кај
други луѓе и
дека
помагаат
затоа што е
нивна
внатрешна
карактеристика. Заклучок
Малку
маста има во
светот во
кои луќето
се
однесуваат
неалтруистички. Алтруистичкото однесување не значи само обичен збор, туку помагај им на другите, сакај се себеси и секогаш биди хуман. Дополнителни
ресурси:
|